Ostatnimi czasy montowanie filmów idzie mi szybciej (nie do końca lepiej) niż pisanie, więc na blogu ląduje kolejny, trochę zaległy film – z Wielkiej Brytanii.
W ciągu miesiąca pokonaliśmy (wraz z Ewą do północnych granic Anglii, dalej sam) 2631 km (1636 mile) jadąc przez szkockie wyspy i odludzia, walijskie góry po angielskie wioski, w których po dziś dzień snuje się duch historii.
Miłego oglądania!
Temat sprzętu jest bardzo subiektywny, ponieważ w dużej części zależy również od potrzeb i osobistych preferencji. Co zostawić, co zabrać i czy lepiej jechać na lekko czy może warto zabrać więcej, by mieć spokojną głowę.
Nie mniej jednak najważniejszym na wyprawie rowerowej jest.. rower. Mój to kilkuletni Giant z 27 biegowym zestawem Shimano Deore. Im więcej przerzutek tym lepiej, ponieważ jazda ciężkim, obładowanym rowerem wymaga częstszego, czasem nieustannego ich zmieniania, więc jest to dość istotna kwestia. Drugą ważną rzeczą są hamulce – w końcu warto się czasem zatrzymać, a wyhamowanie takiej masy nie zawsze jest proste. Nie używam tarczowych, a szkoda bo czasem od naciskania klamek hamulców bolą ręce.
Opony to kwestia terenu, po którym zamierzam jeździć, a że prawie zawsze jest to asfalt, więc wystarczają zwykłe. Od pewnego czasu wożę też zapasową, po tym jak na jednym z wyjazdów musiałem w ciągu kilku dni wymienić obie opony. Obecne, pomimo że już bardzo zdarte spisują się nieźle. Wydłubałem z nich nawet 4mm kawałek szkła i po dziś dzień ani jednego przebicia.
Warto zwrócić uwagę na bagażnik, bo na nim spiera się cały ciężar naszego bagażu. Na jednej z poprzednich wyjazdów złamałem bagażnik aluminiowy, który mimo wszystko z powodzeniem służył mi dalej. W tym roku złamałem ciężki bagażnik stalowy i… nie zauważyłem tego. Dopiero gdy podjechałem na stację żeby napompować opony, pracownicy zwrócili uwagę, że coś ten bagażnik dziwnie wisi. Było szybkie „dawaj go tu” i po chwili był zespawany. W tej sytuacji pomogli mi sympatyczni Albańczycy. Gdy natomiast zerwałem w Walii linkę od przerzutki i poprosiłem w sklepie o zwykły śrubokręt, usłyszałem że za 8£ mogę to mieć zrobione. Poradziłem sobie sam. Po pięciu minutach linka była zmieniona. Niesmak pozostał.
Następne w kolejce sprzętu są sakwy. Z tyłu od lat korzystam z 50l sakwy Hi Mountain, z której można odpiąć plecak i jest to duży plus. Niestety sakwa wymaga osobnego pokrowca, bo nie jest wodoszczelna i ma tendencje do wpadania w koło bo brak jej sztywności. Sporo z nią miałem problemów. Albo pedałując kopałem w nią nogą albo po przesunięciu do tyłu wpadała w koło.
Przednie sakwy to już inna para kaloszy. Zestaw 30l Mainstream MSX jest niezastąpiony i złego słowa na nie jak dotąd nie powiem. Trwałe, wodoodporne, mocowane na sztywno do bagażnika. Jedyny minus? Brak kieszonek i wszystko w środku jest bardziej chaotycznie poukładane.
A co w tych sakwach?
Przede wszystkim ubranie. Kurtka i spodnie na deszcz, wiatrówka, ciepła bluza, ciepłe oraz cienkie długie spodnie, koszulki, krótkie spodenki i dwie pary butów. Do tego jakieś zwykłe spodnie i bluza do chodzenia po mieście w luźny dzień lub do samolotu. Nie ma tu większej filozofii ale warto być przygotowanym na każdą pogodę.
W czym śpię?
Od wyjazdu do Patagonii korzystam z namiotu MSR Hubba Hubba HP. Przed zakupem rozważałem jeszcze bliźniaczy namiot Hubba Hubba NX jednak był on wówczas tylko w kolorze białym, a ponadto ściany tropiku były od połowy w górę z siatki i bałem się, że będzie on zbyt przewiewny. Dziś uważam, że był to dobry wybór.
Hubba Hubba HP jest rzeczywiście świetnym namiotem, a o jego zakupie zdecydowała w głównej mierze niska waga. Jest to konstrukcja samonośna, dobrze wentylowana, choć nawet pomimo tego ciężko ustrzec się kondensacji pary. Namiot składa i rozkłada się szybko, jest mały po spakowaniu, a w środku po rozłożeniu jest dużo miejsca. Jego cena jest niestety mniej komfortowa ale planując zakup na lata warto się nad tym zastanowić. Niestety w tym miejscu pojawia się dość duże zastrzeżenie.
Jak obliczyłem, w 2016 roku, od zakupienia Hubba Hubba HP spałem w nim 47 nocy. W czasie pobytu w Wielkiej Brytanii szwy zaczęły puszczać, a podłoga sypialni się odklejać. Na domiar złego złamał się plastik trzymający poprzeczny pałąk stelaża. W niczym od jednak nie ujmował funkcjonalności ale takie rzeczy nie powinny mieć miejsca w namiocie tej klasy. Co gorsze, reklamacja została uznana półtorej miesiąca temu ale nowego namiotu nadal nie otrzymałem. Producent i sprzedawca co kilkanaście dni przysyłają wiadomość by uzbroić się w jeszcze trochę cierpliwości.
Tak jak z przednich sakw jestem wybitnie zadowolony, tak do spania mogę z czystym sumieniem polecić materac Therm-a-rest. Od dwóch lat korzystam z dmuchanego NeoAir Xlite i od tamtej pory spanie w namiocie weszło na wyższy poziom komfortu.
Kuchenka, którą od prawie trzech lat posiadam to Primus OmniLite Ti – wszystkopaliwowa kuchenka tytanowa. Ponownie, gdy przerzuciłem się na gotowanie na benzynie, wzniosłem się na inny poziom. Paliwo jest przede wszystkim tanie, wszędzie dostępne i bardzo wydajne. Odpadł też problem przewożenia kartuszy z gazem w samolocie. Po prostu po wylądowaniu udaję się na najbliższą stację benzynową i kupuję litr paliwa za parę złotych w przeliczeniu i starcza to zwykle na kilka-kilkanaście dni naprawdę intensywnego gotowania. Żadnych półśrodków, oszczędzania czy gotowania na wolnym ogniu.
Dzięki zastosowaniu tytanu kuchenka jest lekka ale moim zdaniem zbyt delikatna i trzeba o nią odpowiednio dbać. W porównaniu z palnikiem gazowym zajmuje również znacznie więcej miejsca. Na domiar złego, po tych trzech latach intensywnego użytkowania palnik zaczął się po prostu kruszyć. Napisałem w tej sprawie do Primusa, gdzie stwierdzili, że jak dotąd spotkali się z czymś takim tylko raz i czy mogę opisać, w jaki sposób użytkowałem kuchenkę. Obiecali wysłać nowy palnik ale analogicznie jak z namiotem; do chwili obecnej niczego nie otrzymałem.
Na tym jednak nie koniec problemów z kuchenką Primusa. O ile w tadżyckich górach Fan zatykanie się mogłem zrozumieć i wytłumaczyć złą jakością paliwa, o tyle nie rozumiem dlaczego zaczęło tak się dziać w Szkocji. Z dnia na dzień kuchenka spalała paliwo gorzej, zatykała się, a ciśnienie było wręcz znikome i z gotowania na maksa zostało gotowanie przy całkowicie odkręconym zaworze i dające zaledwie wolny ogień. Zagotowanie wody przy takim stanie stawało się powoli niemożliwe. W pewnym momencie nie byłem już jej w stanie wyczyścić przy pomocy dostępnych narzędzi i pewnego deszczowego dnia, po całym dniu jazdy, gdy zmarznięty rozbiłem już namiot i szykowałem się do kolacji kuchenka odmówiła posłuszeństwa. Na kolejne dni zostałem o suchym prowiancie, na którym ciężko mi było uzyskać odpowiednią ilość energii do całodziennej jazdy. Nie była to pierwsza sytuacja, kiedy kuchenka zawiodła bo podobnie stało się w argentyńskiej Patagonii i na chilijskiej Carretera Austral.
Po takich sprzętach, który kosztuje krocie oczekuje się i wymaga znacznie więcej, a gdy zawiedzie na odległym końcu świata, najzwyczajniej skazuje nas na dodatkowy trud, którego przecież za wszelką cenę staramy się uniknąć.
Obowiązkowym sprzętem, który zawsze ze sobą zabieram jest oczywiście aparat – lustrzanka Canon. Z dodatkowych obiektywów i statywu ostatnio rezygnuję.
Jak więc to wszystko ładować w podróży?
W przypadku słonecznej pogody nie mam problemu, bo korzystam z panelu słonecznego, który rzucony na bagażnik przy bezchmurnym niebie osiąga dość dużą sprawność.
Gdy słońce nie dopisuje to wspomagam się dynamem w piaście podłączonym do adaptera, a następnie do telefonu lub baterii od aparatu. Tu już sytuacja nie wygląda tak różowo, bo o ile według producenta ładowanie ma się rozpoczynać już przy zaledwie paru kilometrach na godzinę, to nigdy nie byłem w stanie naładować telefonu, a co najwyżej podładować o parę kresek.
No dobra, a jak to wszystko teraz przewieźć?
O ile ruszamy z domu i wracamy do niego na dwóch kołach to problem nas nie dotyczy. Co jednak zrobić jeśli miejsce naszej wycieczki oddalone jest dużo dalej i bez pociągu, autobusu czy samolotu się nie obejdzie?
Wtedy trzeba się dobrze spakować. Osobiście jestem zwolennikiem pudeł, które można za darmo dostać chyba w każdym sklepie rowerowym (czasem także na niektórych lotniskach). W ten sposób rower jest względnie zabezpieczony i odporny na uszkodzenia. Takie rozwiązanie jest wygodne, gdy ruszamy bezpośrednio z domu. Przy powrocie sytuacja się komplikuje o szukanie pudła i transportowanie całego ciężaru na stację czy lotnisko.
W związku z tym zaopatrzyłem się w torbę-pokrowiec na rower, który złożony waży około 1,5kg i nie zajmuje wiele miejsca w momencie, gdy pozostaje nieużywany.
Do pakowania oczywiście trzeba zdjąć koła, siodełko, przekręcić lub zdjąć kierownicę ale za to do pokrowca mieszczą się sakwy i inny bagaż, dzięki czemu można zaoszczędzić na transporcie.
Z rowerem leciałem do tej pory trzy razy. Za pierwszym razem włoską Alitalią, gdzie obowiązuje limit bagażu 23kg i jedną sztukę stanowiły sakwy spakowane razem do worka marynarskiego, a drugim był niezłożony, nieopakowany rower. Owinąłem go tylko folią i to wystarczyło
British Airways ma podobną politykę, tj. nadawałem dwa bagaże po 23kg każdy, z tym że rower spakowałem do kartonu. Przyznam się, że przekroczyłem wówczas limit wagowy i zamiast 46kg (2x23kg) miałem prawie 60! Udało się bez dopłaty, ponieważ bagaż ponadwymiarowy ciężko zważyć.
Kolejny przelot to WizzAir, gdzie rower spakowałem do torby wraz z sakwami i nadałem jako sprzęt sportowy, a resztę bagażu tradycyjnie. Niestety rower w torbie jest najsłabiej zabezpieczony i należy go samemu uodpornić na wszelakie rzucanie i poniewieranie na lotniskach, co ma szczególne znaczenie podczas przesiadek.
W najbliższej przyszłości czekają mnie prawie 22000km w powietrzu z trzema przesiadkami, więc będzie to tym większy sprawdzian
Wielka Brytania ciągnęła mnie ku sobie od dawna. W dużej mierze było to podyktowane ulokowanym gdzieś w mojej głowie obrazem sielskości i egzotyczność. Egzotyczności, ponieważ wyspy na moje oko są bardzo różne od kontynentu – jakby czas się w nich zatrzymał parę epok temu. Te domy, płoty, mosty z kamienia rozrzucone gdzieś wśród pól. To wszystko nadawało im historycznego akcentu. Momentami dało się odczuć w powietrzu atmosferę wyczekiwania, jakby zza zakrętu miał zaraz wyłonić się rycerz na koniu i zajechać do najbliższej gospody na strawę i napitek. Taki nastrój towarzyszył mi podczas całego pobytu.
Dystans, jaki jestem w stanie pokonać w ciągu dnia waha się od powiedzmy 85km do nawet i 176, bo i tyle kiedyś byłem w stanie przejechać jednego długiego dnia. W ciągu tych wielu, bądź niewielu kilometrów, zależy jak na to spojrzeć, zmienia się tak samo – wiele lub niewiele. Monotonia drogi może być uciążliwa i wyczerpująca psychicznie, odbierająca chęć pedałowania. Z kolei, gdy trasa jest ciekawa jedzie się o wiele przyjemniej, kilometry uciekają bardzo szybko i praktycznie co kawałek jest powód by się zatrzymać, zrobić efektowne zdjęcie i najzwyczajniej w świecie delektować się oglądaną sceną. Jadąc rowerem mam też okazję doświadczać danego miejsca w pełni, a nie przez wielki ekran, jakim jest szyba samochodu. Pogoda, która czasem może być uciążliwa, ma też jeden bardzo pozytywny aspekt. Mianowicie jadąc przez jakieś malownicze tereny obserwuję jak się one zmieniają na przestrzeni czasu. Jak wyglądają o świcie, a jak popołudniu. Gdybym jechał samochodem, to dane miejsce zostawiłbym dawno za sobą i nie miał tej możliwości by zobaczyć je o różnych porach. Tak więc nawet jeśli pada i jest nędznie, to jest szansa, że zanim pojadę dalej, będę miał okazję ujrzeć obecne miejsce w nieco lepszej aurze. Między innymi dlatego właśnie jazda to nie tylko biała przerywana lub ciągła linia, koło, kierownica i przednie sakwy przed oczami, ale również, a raczej przede wszystkim widoki, dla których zdecydowałem się wyruszyć.
Tym razem statystyka wygląda tak:
Za pomocą aplikacji Sports Tracker zapisywałem ślad trasy z GPS w telefonie.
Poniżej ślad z pierwszego dnia. Następne są do przejrzenia na stronie ST po kliknięciu strzałki w prawo.
Dzień 1: Aberdeen – Cock Bridge
W ciągu 31 jeden dni pokonałem ponad 2600km i tylko 3 dni spędziłem nie pedałując. Ale przecież nie o liczbę przejechanych kilometrów tutaj chodzi tylko przyjemne spędzenie czasu na świeżym powietrzu, zobaczenie, poznanie czegoś nowego, a to udało się doskonale!
Do Anglii, a dokładniej do Kumbrii – jednego z najpopularniejszych turystycznych regionów kraju wjeżdżamy od północnego-zachodu. Park Narodowy Lake District, który będzie stanowił cel naszej wizyty w tej części Anglii to kraina lasów i jezior. Tego nie mogliśmy ominąć.
Park Narodowy Lake District
Nasz gospodarz Tom, który ugościł nas na kolejną noc w trakcie wycieczki, opowiada nam o okolicy, a na koniec odprowadza nas na swoim rowerze ładnych paręnaście kilometrów w głąb parku i pokazuje boczne drogi, którymi spokojnie jedziemy dalej. Niektóre z nich są tak bardzo boczne, że drogę zagradzają pozamykane na skobel furtki, które zapobiegają rozchodzeniu się owiec poza wyznaczony teren. Nie stanowi to jednak żadnego problemu, po prostu trzeba zejść z roweru, otworzyć bramkę, przejechać i zamknąć ją za sobą lub po prostu puścić luźno by zamknęła się sama.
Od zachodu objeżdżamy jezioro Windermere. Z tej strony jest jakby mniej turystów, a ruch samochodowy znikomy. Wzdłuż dróg ciągną się kamienne murki, wysokie żywopłoty, a gdzieś między tym wszystkim odnajdujemy krzaki jeżyn pełne owoców. Jest ich tak dużo, że można czerpać garściami. Zbieram na zapas – będą do kisielu na wieczorną kolację.
Mam wrażenie, że w Anglii każda droga, pole, posesja są ogrodzone kamiennym murem. Zauważalnie więcej ich tu jest aniżeli w Szkocji. Zmieniło się też obowiązujące prawo, niestety na naszą niekorzyść. O ile Szkocja dopuszcza nocowanie na dziko, nawet na tych ogrodzonych polach, o tyle w Anglii nie jest to uregulowane prawnie i jakby bardziej nielegalne. Oczywiście nie jest to problem w przypadku chęci rozbici namiotu na jedną noc w ustronnym miejscu, ale powoduje zwiększony niepokój jak taka sytuacja może zostać odebrana.
Za Lake District rozdzielamy się z Ewą i kontynuuję jazdę samotnie w kierunku wschodnim. Chcę jeszcze przejechać przez Park Narodowy Yorkshire Dales, który swoją drogą bardzo mi się podoba. Niby nic takiego, zwykłe wzgórza, wioski przecięte wąską drogą, ale atmosfera jaką odczuwam jest nieprzeciętna. Ponownie pola, lasy, pagórki, pasące się owce, domy zbudowane z kamienia pamiętające nierzadko czasy kilka wieków wstecz i wszystko to otoczone kamiennymi murkami. Od czasu do czasu przez takie brukowane wioski przepływa mały potok, a nad nim rozciąga się, jakżeby inaczej – kamienny most spinający dwa brzegi. Choć bywało też tak, że droga przecinała strumyk i prowadziła przez najprawdziwszy bród i po prostu przejeżdżałem wtedy przez wodę.
Dent
Park Narodowy Yorkshire Dales
Yorkshire Dales
Mimo, że droga wiedzie pod górę to jestem bardzo zachwycony okolicą. Myślę, że jadąc autem nie byłbym w stanie tego tak odebrać, bo na rowerze mam okazję delektować się okolicą przez kilka godzin. Tyle właśnie czasu potrzebuję by przejechać przez sporą część parku. Autem natomiast przeciąłbym go w parę minut i nawet nie zauważył tego, co wyłapałem różnymi zmysłami jadąc rowerem.
Szczęśliwie się składa, że moi znajomi mieszkający od paru lat w Australii są obecnie w domu, w okolicach Manchesteru i właśnie jadą na wakacje do Szkocji. Mamy zatem okazję się spotkać. Od dwóch tygodni, tzn. odkąd tylko przyleciałem do Zjednoczonego Królestwa planowaliśmy jak i gdzie się umówić tak abyśmy zdążyli się spotkać przed ich wyjazdem na urlop. Udaje nam się właśnie po drodze, tuż przy Yorkshire Dales. Matta dostrzegam jeszcze zanim zdążył zaparkować. Ze swoimi jasnymi włosami rzuca się w oczy. Poza tym, ile aut w Anglii ma na dachu deskę do surfowania?
Żadne z nas nie ma dużo czasu, ale dość szybko nadrabiamy zaległości w rozmowie. Szczęśliwie się składa, że Matt i Yilang lecą w październiku do Nowej Zelandii na kilka miesięcy, więc będzie kolejna szansa na spotkanie. Oby tym razem dłuższe.
Manchester decyduję się ominąć żeby już nie dokładać sobie drogi ale z ciekawości decyduję się na Liverpool. Szczerze mówiąc szybko tej decyzji żałuję. Nie dlatego żeby Liverpool był jakimś odrażającym i paskudnym miejscem, bo tak nie jest, ale dlatego, że jazda załadowanym rowerem po mieście nie należy do najprzyjemniejszych. Ahh, czy wspomniałem już, że środkowa zębatka z przodu jest tak zużyta, że łańcuch jej prawie nie łapie i muszę sobie radzić naokoło? Ano właśnie. To także utrudnia szybkie ruszanie spod świateł.
Liverpool
Albert Dock
Co do samego Liverpoolu to przejeżdżam tylko przez Albert Dock i oglądam nabrzeże. Wszędzie czuć ducha Beatlesów, którzy wydaje się jakby tutaj byli szczególnie nieśmiertelni.
Wyjazd z miasta, a raczej przeprawa przez rzekę Mersey nie jest możliwa, bo dwa tunele, które prowadzą na drugą stronę są stricte tylko dla ruchu samochodowego. Zostaje mi więc prom na drugi brzeg. Z poziomu wody mam jeszcze jedną, ostatnią okazję obserwować nabrzeże wraz z budynkami, które teraz ładnie prezentują się w popołudniowym świetle.
Droga do Chester, bo tam właśnie zmierzam przed odbiciem w stronę Walii upływa mi bardzo dobrze i w mieście melduję się jakieś dwie godziny później. Zatrzymuję się na chwilę by rozejrzeć się po centrum i ruszam w stronę Walii.
Chester
Drugi raz ponownie do Anglii wjeżdżam od strony Chepstow przez most Severn, po którym na szczęście prowadzi ścieżka rowerowa. Dopiero potem sprawa się komplikuje i nie ma jednej prostej drogi by ominąć Bristol. Całe szczęście, że ścieżka rowerowa ciągnie się dalej i całkiem sprawnie nie tylko wjeżdżam nią do miasta, ale i z niego wyjeżdżam. Ponadto między Bristolem, a Bath poprowadzono kolejną ścieżkę rowerową w miejsce starej linii kolejowej. Ruch jaki na niej panuje jest przeogromny. Każdy dokądś pędzi.
Katedra w Bath
Kolejka do łaźni rzymskich w Bath
Pierwotnie planowałem zjechać trochę na południe i zobaczyć Stonehenge. Byłem już nawet bardzo blisko, bo zaledwie 20km ale zrezygnowałem i zmieniłem plany. Po pierwsze, poprzedni dzień dał mi trochę w kość i nie dość, że przemokłem po prawie pół dnia jazdy w deszczu to na koniec dnia kuchenka całkowicie odmówiła posłuszeństwa i zamiast ciepłej kolacji, na którą ostrzyłem sobie już wcześniej zęby zostałem o suchym prowiancie. Już wcześniej były problemy ze słabym ciśnieniem podczas gotowania i zapychała się. Tym razem jednak wygląda na to, że zapchała się na stałe i żadne czyszczenie nie pomaga. Jakby tego było mało to podczas rozkładania i naciągania namiotu na silnym wietrze złamał się jeden plastik stabilizujący stelaż poprzeczny. Niby drobiazg, ale w namiocie takiej klasy nie powinno się coś takiego stać.
Niebo wygląda jakby zaraz znów miało zacząć padać, więc rezygnuję ze Stonehenge i wybieram The Cotswolds – obszar o wybitnym pięknie naturalnym (AONB – Area of Outstanding Beauty). W skład tego obszaru wchodzi wiele wiosek i miasteczek na terenie Zjednoczonego Królestwa, które podlegają specjalnej ochronie. Wioski te rozrzucone są wśród pofalowanych wzgórz południowo-środkowej Anglii i zwykle zbudowane są z kamienia. Z początku nie mogłem zrozumieć co to jest to całe Cotswolds i gdzie je znajdę. Dopiero po czasie pojąłem, że to jest to wszystko, co dookoła. W skład AONB wchodzą między innymi takie perełki jak Stow-on-The-Wold, Bibury ze swoją Arlington Row, Burford, Cirencester, Moreton-in-Marsh czy Bradford on Avon. Wszystkie są przepiękne i gdyby nie samochody to można by pomyśleć, że czas się w nich zatrzymał. Nie jestem w stanie oddać ducha tego miejsca, dlatego wspomogę się zdjęciami, które lepiej przedstawiają to, o czym piszę.
Bradford upon Avon
Cirencester
Bibury
Arlington Row, Bibury
Burford
Chipping Campden
Tak naprawdę The Cotswolds było prawie ostatnim miejscem podczas mojego wyjazdu, które chciałem zobaczyć i kończę powoli zygzakowanie po Wielkiej Brytanii i zmierzam ku końcowi. Przejeżdżam jeszcze przez Oxford i zbliżam się powoli do Londynu. Ostatnie dni, odkąd kuchenka przestała działać były wyjątkowo ciężkie. Nie byłem w stanie się wystarczająco odżywić by mieć siły na długą i ciężką jazdę, a na domiar złego męczyły mnie jakieś bóle brzucha. Dobrze, że bez kuchenki zostałem tylko na ostatnich parę dni, a nie już na początku, w odludnej Szkocji.
W Londynie korzystam z ogromnej uprzejmości i gościnności znajomej, u której się zatrzymuję. Lokalizacja jest wręcz idealna bo przyjeżdżam od zachodu, więc nie muszę przedzierać się przez całe miasto tylko od razu jestem na miejscu. Co więcej, po dwóch dniach zwiedzania na piechotę Londynu dojazd na lotnisko Luton także jest prosty – praktycznie spod samego domu wiedzie ścieżka rowerowa.
Westminster Abbey
Westminster
Big Ben
Big Ben i Westminster
London Eye
Tower Bridge
Camden Town
Camden Town
Pierwszego dnia, gdy przyleciałem do Wielkiej Brytanii padał deszcz. Ostatniego dnia, gdy jadę na lotnisko znów pada. Nie mnie jednak nie mam co narzekać na pogodę, bo generalnie było bardzo pogodnie, a poza tymi dwoma dniami padało mi jeszcze dwa razy. Jak na ponad miesiąc jazdy to chyba jest to dobra statystyka.
Po całym dniu jazdy przez las wszystko jest z błota, więc czyszczenie, rozkręcanie i pakowanie wszystkiego do torby zajmuje mi prawie półtorej godziny. Na szczęście nie mam problemów ze sporą ilością bagażu podczas odprawy i wszystko przebiegło bezproblemowo. Mogę wracać.
Nie miałem żadnych oczekiwań ani wyobrażeń w stosunku do Walii, tej małej krainy położonej na zachodzie Wielkiej Brytanii, która swym wyglądem przypomina świński łeb (a cała Wielka Brytania mężczyznę jadącego na świni jak uświadomił mnie Tom). Nie wiedziałem za bardzo czego się spodziewać ani czym może mnie zaskoczyć i może to i lepiej, bo zaskoczony zostałem. I to bardzo. In plus oczywiście. Nie ukrywam, że duży wpływ na to mogła mieć pogoda, która bardzo mi sprzyjała przez cały czas. Już samo to można uznać za niezwykłe.
Jadąc w stronę Colwyn Bay wjeżdżam na ścieżkę rowerową prowadzącą brzegiem morza. Widokowo spektakularna, ale to i tak nic, w porównaniu z tym, co czekało mnie później.
W Conwy krążę chwilę po mieście po starych uliczkach, po których akurat spaceruje sporo turystów, mijam zamek, który najlepiej prezentuje się zza mostu i jadę na południe, w kierunku parku narodowego Snowdonia. Początkowo dość ruchliwą drogą i ciągnie się za mną sznur samochodów. Przy pierwszej nadarzającej się okazji odbijam w bok i wjeżdżam znów w wąskie, zasłonięte żywopłotem uliczki wijące się przez wioski i wzgórza. Jest bardzo stromo i wyjątkowo ciepło. Podjazd daje mi wyjątkowo w kość i pot leje się ze mnie strumieniami. Chwilę to zajmuje zanim wkulam się na to wzgórze ale widoki rekompensują wszystko. Popołudniowe słońce oświetla soczyście zielone łąki, na których pasą się owce. Sielski obrazek. No prawie, bo owce akurat postanowiły trochę się pobić i właśnie zderzają się głowami. Poza tym wszystko gra.
Conwy
Niesforne owce
Droga ta prowadziła na około ale była warta zachodu. Zjeżdżam w dół do Llanwrst, gdzie na lewym brzegu rzeki Conwy stoi Tu-Hwnt-I’r Bont – domek o bardzo wdzięcznej nazwie. Jak zresztą widać. Obecnie mieści się w nim kawiarnia, a słynie on z tego, że w całości porasta go jakiś bluszcz. Jest po prostu bardzo urokliwy, a położenie i otoczenie tylko potęgują doznania.
Tu-Hwnt-I’r Bont
Betws-y-Coed
Odtąd jest jeszcze piękniej. Im dalej na południe jadę tym bardziej zapuszczam się w Snowdonię. Mógłbym kolejny raz napisać o wioskach z domami z kamienia, które czarują swoją atmosferą tak, że chce się zostać na dłużej, ale większość maleńkich miejscowości, o których zdaje się jakby zapomniał czas, właśnie tak wygląda. Walia oczarowuje mnie za każdym zakrętem. To nic, że w pewnym momencie w środku gór zaczyna lekko mżyć i robi się ponuro. To wcale nie odbiera jej uroku, a wręcz przeciwnie – dodaje realizmu. Na szczęście taka pogoda nie trwa długo i po jakimś czasie ładna pogoda wraca.
Kolej parowa w Blaenau Ffestiniog
Wąskie uliczki Dollegau
Kolej wąskotorowa parowa w Fairbourne
W samym środku parku, na kompletnym odludziu zrywam sobie przez przypadek przednią linkę od przerzutki i muszę wracać do cywilizacji. Na szczęście sklep rowerowy jest tylko 15km dalej i rano dokonuję naprawy, po czym ruszam dalej. To tylko chwilowa niedyspozycja, która szybko została zażegnana.
Droga przez Snowdonię
Snowdonia
Przez chwilę spodziewałem się, że może Aberystwyth mnie rozczaruje, bo ostatnie kilometry poprzedzające to miasto były nudne i jałowe ale ono samo takie nie jest. Aber jest równie piękne co cała reszta. Kolorowe domy ciągnące się wzdłuż plaży i promenady wyglądają zupełnie nie jak Wielka Brytania. Gdyby nie chłodny wiatr to czułbym się jak gdzieś na południu Europy.
Aberystwyth
Aberystwysth
Ścieżką rowerową opuszczam miasto i zmierzam na wschód – w kierunku Anglii. Prowadzi ona, jakże by inaczej, polami, lasami, a nawet od czasu do czasu trafi się jakiś wąwóz. Momentami bywa mokro i ślisko, a już szczególnie niebezpieczne jest na zjazdach i zakrętach. Myślę, że starty bieżnik w oponach nie pozostaje tu bez wpływu. Na następny wyjazd muszę usprawnić i pozmieniać parę rzeczy, ale o tym za może za później.
Llanwrda
Domy nad kanałem w Brecon
Walia pomimo swojej maleńkości i stosunkowo niewielkiej liczbie „rzeczy”, które może zaoferować turystom jest moim zdaniem naprawdę perełką wartą odkrycia i odwiedzenia. Pod względem krajobrazowym, przyrodniczym, kulturowym, historycznym, a także dla amatorów aktywności na świeżym powietrzu ma naprawdę sporo do zaoferowania. Pomimo, że spędziłem w niej stosunkowo niewiele czasu i tylko ją „przejechałem” to wywarła na mnie duże wrażenie. Zdaję sobie jednakże sprawę, że ten kierunek nie jest może typową destynacją turystyczną ale nie mniej jednak zdecydowanie warto się w niej rozsmakować. Gwarantuję, że nie zawiedzie.
Powiadają, że zacząć zawsze jest ciężko. Pisać może i tak, ale wyruszyć w drogę już nie tak bardzo. No bo jak tu całą wyprawę ubrać mądrze w słowa, aby była ona dla czytelnika ciekawa, przez którą brnie się z rozpędem zdanie po zdaniu, linijka po linijce, jak ten niepohamowany wiatr przez pola i wrzosowiska. Jak zarazem oddać wierność faktów i zdarzeń, które nie zawsze są interesujące, a jednak konieczne dla spójności historii. Czasem są chwilę, które ciągną się jak przysłowiowe flaki z olejem, a które mimo to jakoś trzeba znieść. Nie raz sobie myślę, że gdybym tylko mógł przewijać czas tylko do tych wygodnych, ciepłych i ekscytujących momentów. Tylko czy wówczas, gdyby przyszły one tak beztrosko, bez trudu, znoju, wylanych hektolitrów potu czy zgrzytania zębami, czy wtedy także umiałbym je adekwatnie docenić? Szczerze wątpię.
Jestem w szkockim Aberdeen, skąd rowerem wraz z prawie 60kg bagażu i pełnymi sakwami wyruszam w drogę. Przede mną ponad miesiąc jazdy przez lasy, góry, łąki, miasta i miasteczka Wielkiej Brytanii. Wszystko to bez względu na warunki atmosferyczne czy z czym tam jeszcze przyjdzie mi się zmierzyć.
Zastanawiające może wydawać się dlaczego cały mój bagaż tak dużo waży i czy musi aż tyle? Ano nie musi, ale stając przed koniecznością dokupienia drugiego bagażu nadawanego do luk postanawiam zabrać trochę dodatkowego prowiantu. Prawdą jest, że przecież każdy kilogram trzeba przecież siłą własnych mięśni wieźć, ale na rowerze nie odczuwa się tego aż tak bardzo jak gdyby to nieść w plecaku na plecach. Poza tym od razu po wylądowaniu chciałem się spakować i ruszyć w drogę, bez dodatkowego chodzenia po sklepach. Z każdym dniem, gdy sił będzie po trochu ubywać, kilogramów także. W ten sposób ekwilibrium zostanie zachowane.
Rower obładowany sakwami
Szkocja nie wita mnie zbyt przyjaźnie. Najpierw w samolocie wybieram angielskie śniadanie, by po chwili żałować i myśleć sobie jak oni mogą to jeść. Potem padający deszcz i 14°C czekają na mnie na ziemi i sprawiają, że czuje jakbym przeniósł się w czasie do listopada. Nic nie mogę na to poradzić jak tylko jechać mając nadzieję, że niebawem przestanie. Kieruję się na zachód w stronę gór Cairngorms. Moim celem jest wyspa Skye położona na drugim brzegu kraju.
Droga przez góry Cairngorms
Dom wśród wrzosowisk w górach Cairngorms
Znów pod górę
Zostawiam za sobą miasto i wjeżdżam na odludne tereny. Od czasu do czasy tylko mijam jakąś wioskę składająca się z kilku domów, która kończy się zanim zdąży zacząć. Dookoła mnie same pagórki, pola, a raczej wrzosowiska, które o tej porze roku są niesamowicie zabarwione na fioletowo.
To tylko zwykłe krowy, które dają mleko, jedzą trawę i robią „muuu”
Dwa lata wcześniej objechałem rowerem Szwajcarię, kilkukrotnie pokonując alpejskie przełęcze o wysokościach przekraczających 2000m n.p.m. Szkocja w żaden sposób nie może równać się wysokością z Alpami, a mimo tego podjazdy są jakby bardziej wymagające. W Alpach niejednokrotnie osiągałem daną wysokość po nawet i dwudniowym, mozolnym wznoszeniu się. Tutaj natomiast jest to naprzemienne zmaganie się z większą ilością niższych, ale wiele stromszych podjazdów, które zdają się nie mieć końca. Zjazdy natomiast nie przynoszą żadnej ulgi czy wytchnienia bo nielicho dmący wicher zabiera i te resztki przyjemności. Rozważam nawet czy jest sens kontynuować te mizerne wysiłki i poczekać, aż wiatr się uspokoi. Jakoś jednak udaje się przejechać całe Cairngorms, dotrzeć do Aviemore, a potem jest już lżej. I mniej wietrznie.
Usiłuje zrobić zapas benzyny do kuchenki, jednak na stacji zostaje odprawiony z kwitkiem, że niby nie można nalewać do butelki. Kupuję denaturat w butelce, który niedługo później okazuje się kompletnym niewypałem. Z Inverness na Skye wybieram drogę północną, która jak i piękna, jest niesamowicie odludna. Przez wiele, wiele kilometrów nie ma żadnych zabudowań, sklepów czy jakiekolwiek infrastruktury poza droga i linią kolejową. W dodatku dookoła fruwają te szkockie muszki, przed którymi wszyscy ostrzegali. Są niemożliwe, nie dają żyć, a najbardziej aktywne są wieczór i rano. Nie pomaga OFF, nie pomaga też moskitiera. Oczka są za duże i te potwory przechodzą przez nie bez trudu. A są tak małe, że wpadają pod powieki. W takich warunkach ciężko cokolwiek zrobić, a w szczególności rozłożyć namiot czy zjeść. W takiej też chwili kończy się benzyna i okazuje się, że denaturat wcale nie pali się tak dobrze jak miałem nadzieję. Na śniadanie zostaję z niedogotowanym, letnim makaronem bez sosu. W dodatku jest weekend, a następna stacja benzynowa oraz sklep są 60 km dalej. O ile będą jeszcze czynne nim tam dotrę. Droga za to jaka piękna. Wiedzie dolinami zwanymi tutaj „glen”, które charakteryzują się tym, że są długie, głębokie i U-kształtne z jakimś ciekiem wodnym przezeń płynącym. Na wrzosowisku udaje mi się dostrzec dostojnie kroczącego jelenia z majestatycznym porożem, który szuka sobie towarzystwa wśród niewzruszonych jego obecnością owiec. A tych tu nie brakuje. Pasą się wszędzie, a miejsca do dyspozycji mają tyle, ile sobie wymarzą.
Choć prognozy zapowiadają poprawę pogody, ta wiele się nie zmienia. Nisko zawieszone chmury i temperatura oscylująca w granicach 15°C. Na szczęście nie pada, ale za to na otwartej przestrzeni wiatru nie brakuje. Przynajmniej to skutecznie powstrzymuje meszki przed zjedzeniem mnie żywcem.
Czasem bardzo miłym akcentem jest znalezienie wieczór uroczego miejsca na nocleg. Nic tak nie odpręża na koniec dnia jak dobry widok, a takim właśnie jest ten dzisiejszy. Namiot rozstawiłem na trawiastym brzegu jeziora Loch Duich, tuż na wprost majestatycznego zamku Eilean Donan. Starałem się dobrze obliczyć linię, do której sięgnie woda podczas przypływu i na szczęście się nie pomyliłem. Po chwili tuż obok, jak grzyby po deszczu, powstają kolejne namioty. Nie ma się czemu dziwić, bo to miejsce jest wyborne.
Rano, w porannym świetle zamek prezentuje się jeszcze piękniej. Kamienna twierdza wznosi się na maleńkiej wyspie połączonej łukowym mostem z lądem. Góry i jezioro w tle stanowią pięknie komponujący się dodatek dla tej surowej budowli.
Eilean Donan
Loch Duich
O ile w ciągu poprzednich dni pogoda była bardzo kapryśna, o tyle na wyspie Skye robi się ciepło, słonecznie i nawet wiatr nie dokucza. A przynajmniej z początku, gdy wieje w plecy i dzień można zaliczyć do lekkich i przyjemnych. Dopiero kolejnego dnia, gdy zmieniam kierunek jazdy, wczorajszy wiatr w plecy jest dzisiejszym wiatrem w twarz. Cały czas jest ciepło. I to jeszcze jak ciepło! Momentami temperatura oscyluje w granicach 27-30C i utrzymuje się na tym poziomie przez kolejne trzy dni. W sam raz by objechać całą wyspę przez Portree, minąć skalną iglicy Old Man of Storr, przeciąć górski masyw Quiraing i dotrzeć do niezwykle fotogenicznej latarni położonej na wcinającej się w morze skale – Neist Point Lighthouse. Przez środek wyspy jadę na południe, momentami walcząc z czasem żeby tylko zdążyć na ostatni prom odpływający na stały ląd – do Mallaig.
Most na wyspę Skye
Krajobrazy Skye
Neist Point Lighthouse
Glenfinnan to miejscowość warta zatrzymania się i zrobienia sobie małej przerwy. Jest to miejsce m.in. rozpoczęcia się ostatniego powstania Jakobitów w 1745 roku, a tutejsza niepowtarzalna sceneria starała się plenerem kilku filmów m.in. Harrego Pottera. Znajduje się tu słynny wiadukt, przez który parowy pociąg Jakobitów przejeżdża dwa razy dziennie. Wdrapuję się i przedzieram przez wrzosy na najwyższy pagórek w okolicy i z aparatem w ręce wyczekuję jego pojawienia się. Pierwszy z charakterystycznym „pufff puff” nadjeżdża od strony Fort William, przetacza się po wiadukcie i znika za górą. Gdy już myślę, że to wszystko, okazuje się, że z przeciwka jedzie drugi. Tym razem sunie wolniej przez wiadukt, a nawet zatrzymuje się na chwilę, więc dokładnie mogę mu się przyjrzeć z bliska.
Glenfinnan Viaduct
Glenfinnan Viaduct
Glen Coe to glen, czyli dolina uważana za jedno z piękniejszych miejsc w Szkocji. Nie do końca jest mi dane doświadczyć tego odczucia, ponieważ przejeżdżając przez Glen Coe pada deszcz i dodatkowo wiejący wiatr zacina prosto w twarz.
Glen Coe
Glen Etive
Trossachs
Mimo zdecydowanie niesprzyjającej aury, w pewnym momencie odbijam w bok do Glen Etive. Powód, dla którego skusiłem się tu wjechać jest prozaiczny. W Glen Etive kręcono sceny do filmu Skyfall z Danielem Craigiem w roli Jamesa Bonda. Zjeżdżam kilka kilometrów w dół wąską, prawie całkowicie pustą drogą, jeśli nie liczyć zaledwie paru samochodów, które mijam po drodze. Dolina jest rzeczywiście przepiękna i nawet padający deszcz nie odbiera jej uroku. Szkoda, że nie mam więcej czasu by zapuścić się w nią całkiem i sprawdzić, dokąd wiedzie i co jest na końcu.
Zajazd przy drodze
Grób Rob Roya
Zamek w Stirling
Stirling
Pomimo, że Glen Coe się kończy po kilkunastu kilometrach to droga nadal wiedzie górami, wzdłuż jezior, moczarów i wrzosowisk, a zła pogoda nie odstrasza też turystów, którzy spacerują po okolicznych wzgórzach.
To nie jest tak, że jazda na rowerze z sakwami ma same plusy bądź same minusy, w zależności od tego, jak na to spojrzeć. Oczywiście, że wszystko zależy od naszego podejścia do tematu, ale nawet ja, który wybieram się w dłuższe trasy potrafię dostrzec wady i zalety takiego podróżowania. Przede wszystkim kluczową rolę odgrywa pogoda. O ile przyjemniej jedzie się w bezwietrzny, ciepły, słoneczny dzień, gdy temperatura oscyluje w granicach 25C i trasa co rusz zachwyca widokami, a do tego jest prosta jak strzała. Teraz porównajmy sobie to do jazdy w deszczu, przy już chociażby 12C, wietrze w twarz i zmaganiu się z mnogością skrzyżowań w mieście i nieporadnej próbie nawigowania w tym labiryncie ulic. To są oczywiście dwa skrajne przypadki, ale jednak się zdarzają. Na szczęście z w miarę równą częstotliwością. Ponadto o ile pierwszą sytuację odczuwamy jako coś naturalnego, o tyle w drugim przypadku mamy wrażenie, że jedyne co się jeszcze może stać to lada moment otworzą się wrota piekieł i nas pochłoną w taką pogodę. A przecież można przebić oponę, uszkodzić rower czy sprzęt i nie ma zmiłuj – trzeba naprawiać nawet w taką pogodę. Nawet najprostsza czynność jak przerwa na posiłek czy wyjęcie mapy, telefonu w deszczu, w chłodzie jest utrudnione i nieprzyjemne. O ile jadąc, pozostając w ruchu, mięśnie są rozgrzane i jest względnie ciepło, o tyle każda przerwa wiąże się z wychłodzeniem organizmu, mięśni i najzwyczajniej w świecie trzeba się na tę chwilę czasem i ubrać.
Szkocja, jak i zresztą cała Wielka Brytania jest bardzo wdzięcznym miejscem do uprawiania turystyki rowerowej, ponieważ po pierwsze, kultura jazdy kierowców jest zdecydowanie odmienna od tej, którą znamy na co dzień. Sporo szkockich dróg jest jednojezdniowych i co jakiś czas są porobione zatoczki do mijania się. Pomimo, że na większości z nich rower zmieściłby się równolegle do samochodu, to spora rzesza kierowców woli zaczekać aż przejadę, a nie pchać się na siłę. Przyznam, że jest to dla mnie czasem uciążliwe, gdy sznur samochodów ciągnie się za mną aż dojadę do zatoczki. Co jakiś czas zjeżdżam z własnej inicjatywy na pobocze i przepuszczam cały ruch, ale nie jestem w stanie robić tak ciągle, bo to wybija z rytmu i nigdzie bym w ten sposób nie dojechał.
Co więcej, na skrzyżowaniach nikt nie wymusza pierwszeństwa, nie wpycha się, bo przecież zdąży. Może i zdąży, ale albo spowoduje u mnie hamowanie, a nie jest tak łatwo zatrzymać rozpędzony, załadowany rower. Ewentualnie dostanę spalinami w twarz. Żadne nie jest przyjemne.
Nie mniej jednak ruch samochodowy w Szkocji nie jest duży, szczególnie na terenach górskich i bardziej odludnych drogi są puste i można delektować się ciszą i spokojem. Z kolei bliżej miast pojawia się możliwość skorzystania z dość bogatej sieci ścieżek rowerowych, które umożliwiają spokojną i bezpieczną jazdę. Nie zawsze jednak nawierzchnia jest taka, o jakiej by się marzyło. Takim przykładem jest ścieżka prowadząca z Falkirk do Edynburga.
Koło z Falkirk
Co do samego Falkirk jeszcze, to jest to miasto, w którym znajduje się „Diabelski młyn”, jak bywa czasem nazywane „koło z Falkirk”. Jest to po prostu winda obrotowa o funkcji śluzy służąca do pionowego transportu łodzi i innych jednostek pływających pomiędzy kanałem Forth and Clyde oraz kanałem Union.
Ścieżka rowerowa wzdłuż kanału
Właśnie prosto spod koła prowadzi ścieżka rowerowa do samego Edynburga. Nie jest może najlepszej jakości, bo prawie całkowicie nieutwardzona, momentami błotnista i kamienista. Wiedzie za to wzdłuż kanału, więc jest płasko, ale przy okazji szanse wpadnięcia do wody znacznie się zwiększają. Szczególnie w takich miejscach jak wjazdy do tuneli wiodących pod mostami, gdzie jest ciemno, ślisko i nie ma żadnych barierek zabezpieczających. Dodatkowo nigdy nie wiadomo czy nagle zza jakiegoś zakrętu ktoś nie nadjedzie.
George Street
Victoria Street
Zamek w Edynburgu
Niedżwiedź Wojtek
W Edynburgu w sierpniu trwa festiwal kulturalny, który tak naprawdę jest zbiorem siedmiu różnych festiwali (The Military Tattoo – festiwal orkiestr wojskowych, festiwal teatralny The Fringe, festiwal muzyki poważnej, w tym opery i baletu, Edinburgh International Festival, Film Festival, Book Festival oraz Television Festival). W związku z tym wydarzeniem miasto zalane jest ludźmi, główne ulice są pozamykane i to tam skupia się cała masa turystów. Na nich odbywa się nieustanne przedstawienie.
Właśnie z Falkirk pędzę co rusz do Edynburga, gdy okazuje się, że pewne starsze małżeństwo zgodziło się dzięki platformie Warm Showers przenocować mnie i Ewę, z którą obecnie jadę. Zastanawialiśmy się jak będzie przebiegało nasze spotkanie, bo Jane i John mają odpowiednio 70 i 77 lat, więc nie wiedzieliśmy nawet jak sobie poradzili z obsługą Internetu. Gdy docieramy na miejsce wszystkie nasze wątpliwości zostają natychmiast rozwiane. Jane i John okazują się być bowiem przeuroczymi ludźmi, niezwykle gościnnymi, z którymi można porozmawiać na mnóstwo tematów. Okazuje się, że rocznie spędzają po kilka miesięcy podróżując na rowerach z sakwami – głównie po Francji i Nowej Zelandii, w której byli już piętnaście razy i za parę miesięcy lecą znów. Mają kredens pełen map i wiedzę nie mniejszą od książek stojących w tymże kredensie. Od razu z niej korzystam i omawiam plan mojego kolejnego wyjazdu – właśnie do Nowej Zelandii. Na takich rozmowach – o rowerach upływa nam czas podczas śniadań i kolacji, którymi raczy nas Jane. Nie muszę chyba dodawać, że są przepyszne. W ciągu dnia spacerujemy podziwiając Edynburg, bo jak na Szkocję to pogoda cały czas dopisuje.
Kaplica w Roslin
Jak zwykle najtrudniejszy moment to ten, w którym się trzeba rozstać i ruszyć dalej, ale może szczęście nam dopisze i spotkamy się za parę miesięcy gdzieś w krainie kiwi.
Fragment ścieżki rowerowej
Najstarszy dom w Szkocji
Wyjazd z miasta, tak jak i wjazd, nie jest nazbyt skomplikowany i późnym wieczorem jesteśmy już kilkadziesiąt kilometrów dalej. Powoli zostawiamy Szkocję za sobą. Został nam tylko jeszcze jeden odcinek, trochę górzysty, ale za to niesamowicie piękny. Prawie pusta droga wijąca się poprzez wzgórza i łąki, w większości wąska i praktycznie wolna od ruchu samochodowego. Na dokładkę słońce nam przygrzewa i jazda w taką pogodę jest bardzo przyjemna. Nie licząc oczywiście ciężkiego bagażu, podjazdów pod górkę i delikatnego wiatru, który nigdy nie wieje tak, jakby się chciało.
Szkockie wzgórza
Opuszczamy Szkocję ze świadomością, że przejechaliśmy kawałek pięknego i momentami trochę dzikiego terenu, w nie zawsze idealnych warunkach pogodowych, choć trafiliśmy również na dni bardzo upalne, co w Szkocji jest rzadkością i jednocześnie zaszczytem dla nas. Mimo tego wyjeżdżamy zadowoleni i z ciekawością patrzymy w przód jak bardzo Anglia czy Walią będą od Szkocji inne lub do niej podobne.
Miłosz Maślanka 